Manon van Buuren is sinds afgelopen juli werkzaam bij Rembrandt Fysiotherapie & Revalidatie. Inmiddels is ze zes jaar werkzaam in het vak en gespecialiseerd in oncologie fysiotherapie, geriatrie fysiotherapie en oedeemtherapie. Bij zowel geriatrie- als oncologie fysiotherapie krijgt Manon te maken met oedeemtherapie. De ideale aanvulling op deze specialisaties. In een kort interview met Manon vertelt ze over oedeemtherapie en waarom ze hiervoor heeft gekozen.
“Oedeemtherapie speelt een grote rol binnen de geriatrie en oncologie”
“Ik heb voor oedeemtherapie gekozen, zodat ik meer kennis kon vergaren over oedeemvorming bij een oncologisch traject. Zowel in de geriatrie als de oncologie kan oedeemtherapie een grote rol spelen. Mijn patiënten krijgen nu maar één gezicht te zien en ze hoeven niet naar een andere fysiotherapeut te worden doorgestuurd. Het is fijn om mensen handvatten mee te geven, zodat ze precies weten waar ze op moeten letten.
In het begin was ik sceptisch over oedeemtherapie, of het echt effect heeft en wat het op de lange termijn doet. Tijdens mijn opleiding werd dat helder en zag ik meteen dat het een mooie aanvulling is op datgene dat ik al deed. Zodra oedeem onder controle is, draagt het vaak ook bij aan het herstel van andere klachten. Ik heb beter leren signaleren, diagnosticeren en behandelen van de symptomen die komen kijken wat oedeemvorming.
“Oedeemtherapie is het niet alleen een kous aan doen”
Behandeltechnieken
We behandelen oedeemtherapie voornamelijk met manuele lymfedrainage en behandeltechnieken door middel van compressie met zwachtels of TEKS (therapeutische elastische kousen), ook wel steunkousen genoemd. Daarnaast speelt educatie een belangrijke rol. Zo leer ik mijn patiënten zodra ze zijn gediagnosticeerd, wat ze kunnen verwachten en hoe ze het beste met de symptomen en gevolgen om kunnen gaan. Training en zelfmanagement zijn een belangrijke factor, het is vaak niet alleen simpelweg de kous aandoen.
Welke klachten kunnen door oedeemtherapie behandeld worden?
Primaire en secundaire lymfoedeem
“Er bestaan mensen met primaire lymfoedeem. Dit is een aangeboren aandoening. De lymfeklieren zijn hierbij defect en worden niet goed gevormd. Hierdoor wordt het vocht niet goed afgevoerd. Daarnaast bestaan er ook mensen met secundaire lymfoedeem. Dit kan ontstaan door een operatie, letsel of infectie.
Naast lymfoedeem heb je ook lipoedeem, ook wel vetzwelling genoemd. Dat leer je als oedeemtherapeut ook behandelen. Deze aandoening heeft ook te maken met het lymfestelsel en is een chronische aandoening die voornamelijk bij jongere vrouwen voorkomt. Dit zien we vaak terug in de armen en benen. Soms na de pubertijd en soms na zwangerschap, uit dit ziektebeeld zich. Dit wordt veroorzaakt door de vetcellen in het lichaam die vocht aantrekken.
Wat zijn de gevolgen van deze klachten?
Wanneer er een defect van het lymfestelsel is bijvoorbeeld door een operaties, infectie of bij het ouder worden kunnen problemen ontstaan bij het afvoeren van het vocht door het lichaam en vormt zich oedeem.
Iemand met oedeem wordt soms beperkt in diverse fysieke activiteiten. Ze zijn soms minder mobiel en de armen en benen kunnen een zwaar gevoel geven. Dit heeft als gevolg dat iemand minder goed kan bewegen, wat mogelijk kan leiden tot inactiviteit. Inactiviteit kan een verhoogd risico geven op het ontwikkelen van andere klachten. Ook wondjes herstellen vaak minder snel en is het mogelijk om sneller een bloeduitstorting of trombose te krijgen. Wordt het vocht niet goed afgevoerd? Dan wordt de kans op infecties ook vergroot en kunt u een ontsteking krijgen.
Het is belangrijk om goed op te letten met knellende kleding of schoeisel. Wordt het lichaam overbelast? Dan kan dit mogelijk ook leiden tot een toename van oedeem. Ik help patiënten te kijken of de belasting past bij de belastbaarheid van de patiënt. Iedere patiënt is anders en verdiend een andere kijk op de behandeling. Het is samen zoeken naar de grens en het hoogst haalbare per patiënt proberen te bewerkstelligen. Bewegen is erg belangrijk en ondersteund het afvoeren van het overtollige vocht. Dit moet zeker niet vergeten worden.
Hoe ziet het behandeltraject van oedeemtherapie eruit?
“Als iemand nog niet gediagnosticeerd is, wordt vaak verwezen naar de huisarts of de dermatoloog. Die kunnen dan de diagnose stellen. Je herkent als oedeemtherapeut wel bepaalde symptomen, maar aan de hand van de diagnose van de huisarts of dermatoloog wordt een officieel behandelplan opgesteld. Het is belangrijk dat de patiënt een goed ziekte inzicht heeft. Ik probeer de patient uit te leggen wat de diagnose lymfe oedeem betekent en waar hierbij rekening mee gehouden dient te worden. Afhankelijk van de diagnose en de hulpvraag van de patiënt gaan we aan de slag met manuele lymfe drainage en/of compressie en training. Samen met de patient proberen we een balans te vinden in het afstemmen van de belasting op de belastbaarheid en daarnaast de belastbaarheid te vergroten. Zelfmanagement speelt daarnaast een grote rol. Sommige patiënten kunnen hun oedeem heel goed zelf onder controle houden door manuele technieken, compressie en oefeningen. Ik vind het belangrijk dat iemand ondanks deze aandoening zoveel mogelijk weer kan doen wat hij of zij voorheen deed.
Uiteindelijk is het herstel afhankelijk van de persoon zelf. Therapietrouw zijn en een gezonde leeftijd zijn erg belangrijk. Het is moeilijk om in te schatten hoe lang het behandeltraject duurt. Meestal heb je iemand binnen een paar maanden weer op de rit. Het blijft een instabiel proces. Er hoeft maar iets te gebeuren en het kan zich weer manifesteren. Het hangt van veel factoren af, zowel interne- als externe factoren.”
“Oedeemtherapie is niet alleen maar hands on”
Ik vind het belangrijk dat mensen bewust zijn van het zelfmanagement en oefentherapie gedeelte. Het is aan hen om fysiek actief te blijven als we het hebben over lymfe oedeem. Oedeemtherapie is dus zeker niet alleen ‘hands on’ behandelen.